Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çунат çапать те шăнкăрч, çуркунне

Илем кӳрет кермен пек çурт умне.

Çĕр типшĕнет, курăк тухать шăтса,

Тусан пĕрчисене хуллен йăтса.

Хĕвел шевли кĕрет чӳречерен:

Кантăк çинче чупса çӳре-çӳре

Вăл ывăнмасть, паян мĕн иртенпех —

Çиçет, вылять çурхи кун чунĕ пек.

Урам тулли хавас ача-пăча

Ынатланса çӳрет, канмасть пачах.

Каç пулттипе вара юри, ятне

Пĕр шур сухал тухать вĕсем патне.

Ача-пăча шавланă вăхăтра

Туйи çине вал таянса тăрать.

Пĕрмек питне витет йăваш кулли…

Савнăç урам тулли, чĕре тулли!

Ак асăрхаççĕ ачасем ăна:

«Мучи, пулсамăр пирĕн ыр хăна?

Хапха умне, тенкел çине, ларсамăр,

Халап-юмах пире ярса парсамăр?»

Пĕрре куç хупса илнĕ самантра

Ача-пăча тулать мучи тавра.

Леш шăлчĕ меллĕн шурă сухалне,

Вара пуçларĕ лăпкă сăмахне:

«Ку юмах мар, ачсемĕр, тупата,

Малалла

Чун ман вĕри.

Ăшра вут-хĕм вăл пĕрĕхет

Домнăра шăраннă йăмăх хĕрлĕ хурçă евĕр.

Туртса илмешкĕн вилĕмрен

кашни куна,

минута е çеккунта

Çак тĕнчере «а-а» тесе хаяр саспа çуралнă эпĕр.

Касать-и çил,

Тулать-и тăвăл — пурпĕрех

Хĕвел пекех йăл-ял çиçет умра тĕллевĕмĕр.

Нихçан-нихçан та ӳлĕмрен

хупас çукла,

хĕрнĕ йĕп пек хĕм сапса

Пуласлăха алмаз куçпа инçе-инçе тĕллерĕмĕр.

Кун-çул, каçар.

Питех те савăк кирлĕ чух

Паян эпир минтер йăтса рая кĕмерĕмĕр.

Акатпăр ПУРНĂÇ çĕр çине,

тăкатпăр тар

суха туса е чул касса —

Пĕр çакă çеç, пĕр çакă çеç таса чăн-чăн

телейĕмĕр.

Чун ман вĕри.

Ăшра вут-хĕм вăл пĕрĕхет

Домнăра шăраннă йăмăх хĕрлĕ хурçă евĕр

Туртса илмешкĕн вилĕмрен

кашни куна,

Малалла

Эпир вăтăр ултă мĕльюнăн

Пыратпăр пĕр ĕмĕтпеле.

Сахал-и пиртен ӳксе юлнă,

Çунтарнă пире чĕрĕлле.

Пире яланах вилĕм суннă,

Хупланă хаяр элекпе.

Таптанă та сĕмсĕррĕн кулнă

Çӳренĕшĕн çут тĕллевпе,

Рабочи клас çирĕп пилленĕ

Ăру шăпине хамăра.

Çулпуçăмăрсем Маркспа Ленин

Пире çирĕплетнĕ вутра.

Эпир ĕмĕрех харсăр пулнă,

Тăшман умĕнче нăйкăшман.

Эпир, вăтăр ултă мĕльюнăн,

Ĕçре çирĕпленнĕ ялан.

Эпир вăтăр ултă мельюнăн —

Çапăçăва тухнисем.

Кам ирĕкшĕн, кам хĕрӳ юнлă —

Каятпăр хыçран халь ертсе.

Эпир халăха йăлтах панă,

Çулпуç вăй-хал хушнă чуна.

Эпир пусмăртан хăтарнă

Тĕнчери миллиард çынна.

Хурçă ту евĕр çирĕп тăратпăр,

Хĕрет кĕрешӳ хĕрнĕçем,

Пĕр кăмăллăн харăс утатпăр

Октябрьпе вăй илнисем.

Паратпăр-çке çĕнĕ саккунăн

Мĕн пур ырлăхне çĕршыва.

Эпир, вăтăр ултă мĕльюнăн,

Никам çĕнми паттăр хăват.

Малалла

Çырансем хĕснĕрен пĕчĕкленнĕ Пĕвен

Мĕскĕнле пурнăçне чĕм кĕрет ирсерен:

Кăн-кăвак кĕленче куçĕнче ирĕлме

Ăнсăртран тытăнсан тĕлĕнтермĕш Хĕвел...

Мĕн шырать вăл унра? Мĕн кĕтет вăл унран?

Явăнать-явăнать именми ун тавра:

Тĕнчере унсăрах чечексем, уй-çаран,

Суйламалăх тата çырласемлĕ вăрман...

Ирĕкпе сывлакан аслăрах тӳпене

Тиркесех-шим анать ӳркенмесĕр куллен?

Хускатса хăварать тĕлĕрес хумсене,

Пĕр чĕнмесĕр унтан çухалать каçсерен...

Кăвак куç хупăнмасть ун пирки шутласах:

Çăлтăрсем вĕтĕрех, сивĕрех, шупкарах.

Ир пулсан таврăнать ун патнех, çав-çавах!

Кăтрине тураса кун ирттерĕ унпах!..

Шурăмпуç каррине сирсе ячĕ Хĕвел...

Ытармалăх сăмах тупаймарĕ Пĕве:

Пĕр-пĕрне çăтасла тинкереççĕ: вĕсем:

Пĕр-пĕрин куçĕнче шăратаççĕ илем.

Тĕксĕм, çăмăрлă кĕр. Николай Иванăч аптраса çитнĕ паян. Тавар илме пыракансем пурте сунчăк сутма ыйтаççĕ.

Колхозниксем пуян пурнăçа куçрĕç те сунчăк илесшĕн ĕнтĕ, — шутлать Николай Иванăч. — Çанталăкĕ те йĕпе сăмсалăланса карĕ, çапах та хальхи пек сунчăк нумай кайнă кунсем пулманччĕ. Мĕне пĕлтерет-ха ку?

Тавар илекенни кĕрет.

— Сунчăксем пур-и сан, Николай Иванăч? Тăваттă кирлĕччĕ.

— Тăваттăпа мĕн тăван? Мĕн чухлĕ илмерĕç пуль паян, пурĕште пĕрер штук, е пĕрер мăшăр ыйтаççĕ, тăваттă труках илекенни пулмарĕ.

— Мĕн тăвăн ĕнтĕ, — тенĕ тавар илекенни. — Ачи ман тăваттă-çке. Учитель сунчăксăр çӳреме хушман.

— Ачасем шкула çӳренĕ чухне йĕпенсе пăсăласран хăрать эппин, вăл.

— Унпах та мар пулĕ тетĕп. Шкулта, вĕрентнĕ вăхăтра, сунчăк кирлĕ теççĕ.

— Мĕн тума кирлĕ вара вĕрентнĕ вăхăтра сунчăк?

— Эпĕ пĕлетĕп-и, ачасем сунчăксăр пынă та каялла янă.

— Тĕлĕнмелле, — тенĕ Николай Иванăч пынă çынна тăват сунчăк тыттарса, — илсе кай та, анчах ыттисем валли юлмарĕ. Урăх çук. Çулталăк тăршшинче те паянхи пек сунчăк сутман.

Татах тавар илме тепĕр çын кĕрет.

Малалла

Хĕпĕрте: пур-пĕрех пĕрехет вут-хĕмне

Хĕвĕме хевтине хĕвекен чун-чĕре!..

Хĕтĕхле, хивререх хĕнеме хĕтĕхле:

Хĕнлĕхре хĕрнĕрен эп тата хитререх

Сан шутпа.

Хĕсчĕрех: хирĕнсе тухакан хĕвеле

Хĕрхенмен пĕлĕтсем пĕветес пиркепе

Хирĕçӳ хирĕнче хĕвĕшеç — хĕçпеле:

Хĕлхемсем пĕрехеç... Çĕнтеретĕп эпех

Сан шутпа.

Хĕн-асап хĕррипе хĕрупраç тĕррипе

Хĕреслерĕм пайтах хăтăлса херĕпрен.

Хĕлĕхсем ирĕлсе хурçăлла хĕрнипе

Хӳхĕмрех. Хама мар çав, сана кирлĕрен.

Ман шутпа.

Икĕ шăнкăрч килсе ларчĕç

Пирĕн пӳрт çине.

Савăнса çеç юрра ячĕç,

Сапрĕç çунатне,

Йышăнаççĕ, вырнаçаççĕ

Çĕнĕ йăвана.

Шăхăраççĕ, йыхăраççĕ

Урама мана.

Юрласа-ши кăтартасшăн

Аякри çинчен?

Тен, пире салам каласшăн

Кăнтăр çĕрĕнчен?

Çумăр, çумăр,

Ăшă çумăр!

Ăш тумламлăскер,

Килех!

Çуртсем çумĕн

Эпир пурте

Халь васкатпăр

Килелле.

Çумăр, çумăр,

Ăшă çумăр!

Шӳтеретĕн

Чĕресрен.

Йĕпенет пулин те

Тумăм —

Чупса тухрăм

Хӳтлĕхрен.

Эпĕ, шурă-шурă сĕт,

Шур аппасем сунăран,

Шур алăпа сунăран;

Эпĕ, шурă-шурă сĕт,

Хура ĕне çиллинче,

Хĕрлĕ ĕне çиллинче,

Ула ĕне çиллинче,

Сусан — аппа витринче,

Ырă çынсен чĕринче.

Эпĕ, шурă-шурă сĕт,

Мана савман çын та çук.

Эп пулмасан пурнăç çук.

Ачасем мана çиеççĕ

Ашшĕ-амăш килĕнче.

Çиеççĕ те ӳсеççĕ,

Çирĕп пулар тееççĕ.

Яшсем мана çиеççĕ

Ылтăн ыраш пуссинче

Хĕрӳ-хĕрӳ ĕçсенче.

Паттăр пулар, тееççĕ,

Маттур пулар тееççĕ

Аслă Совет çĕрĕнче.

Шур сĕт çисе ӳснипе,

Сарă хăйма ĕçнипе

Сатур салтак пулаççĕ,

Маттур яшсем пулаççĕ,

Тăшмансене таптаççĕ,

Пуçĕсене татаççĕ.

Ылтăн орден çакаççĕ,

Ытарайми пулаççĕ..

Шур сĕт çисе ӳснипе,

Хăйма çисе ӳснипе

Хĕрсем хитре пулаççĕ,

Хĕрлĕ питлĕ пулаççĕ.

Хĕрлĕ тутăр çыхаççĕ,

Улахсене тухаççĕ.

Каччисене кураççĕ,

Вăтаннă пек тăраççĕ.

Пĕр-ик сăмах каласан,

Пĕр-пĕринпе паллашсан

Алран алла тытаççĕ,

Малалла

Вăрçă вăхăтĕнче эпĕ хаçат корреспонденчĕ пулса ĕçлеттĕм. Çавăнпа та час-часах пĕр вырăнтан тепĕр вырăна куçса çӳреме тиветчĕ. Фронт çулĕсем тăрăх çӳренĕ май, тĕрлĕ çынсемпе курнăçма тĕл килетчĕ.

Тăшмана Ригăран хирсе кăларнă кун манăн самолётпа Мускава каймалла пулчĕ. Вăрçăччен çирĕм тăватшар пассажир лартса çӳрекен сывлăш карапĕ халь фронт валли кирлĕ япаласем турттарса тăрать. Çавăнпа та ĕлĕкхи креслăсене пурне те самолёт ăшĕнчен кăларса пăрахнă. Халĕ унта автомашина та кĕрсе тăма пултарать, бензин тултарнă пысăк пичкесем лартмалăх та вырăн пур, патрон ещĕкĕсем те; апат-çимĕç миххисем те хума пулать. Самолёт аэродромран çĕкленнĕ самантра эпĕ экипаж кабинипе юнашар лартнă икĕ пичке çине шинеле сартăм та тăсăлса выртрăм. Юлашки икĕ талăк хушшинче çывăрма тĕл килмен пирки, Ригăран Мускава çитиччен кăштах тĕлĕрсе илес, терĕм. Мана кура самолётри ытти офицерсем те ăçта кирлĕ унта хутланса выртрĕç. Сывлăш çулĕ çине ӳкнĕ хăватлă карап моторĕсем вĕçĕмсĕр пĕр тикĕс кĕрлесе пыни мана хăвăртах çывратса ячĕ. Нумай çывăрнă-и, сахал-и — мана борттехник вăратрĕ:

— Сире командир чĕнет.

Малалла